Malinta Salaasada ee 27ka bishan september ee inagu soo eeddan ayaa ku beegan sanadguurihii 21aad ee shirqoolkii bahalnimo ee ay ka geysteen ciidamada jaajuuska ee Jabuuti, badhtamaha caasimadda dalka, meesha la yidhaa "Café de Paris". Shirqoolkaa oo ay ku qudh-waayay 2 carruur ah, Tobanaan ruux oo kelena ku dhaawacmeen, waxa laga lahaa Ajande (Agenda) siyaasadeed, bes oo keli ah!Inkasto muddo kasoo wareegtay, waxaan wada ognahay waddamiddii "bariga" ee ku xidhiidhsanaa dalkii la odhan jiray Midowga Sovietiig inay sii burburayeen, min mijihii 80nadii, illaa madaxii 90nadi. Addunka waxa waayahaa ka tagnaa rajo weyn oo lagu filayay dhamaadkii xukumadaha kelidood-taliyeyaasha dhega-adag (inkastoo aynu maanta aragno, ninna ha la yaraato, ninna ha la badnaatee, guud ahaan iyo gaar ahaamba, waxa ka hir-galay arrimahaa!).
Hadaba, iyada oo laga shidaal qaadanayo wacyigaa gaarka ah ee taagnaa xilliyadaa, iyaa xukuumaddi madax-weynihii Faransiiska et la odhan jiray François Mitterrand ay u hawl-gashay ina ay ka hir-geliso waxa ay ugu yeedhay "isbeddlo dhaqaale iyo kuwo siyaasadeed" wadannada Afrika ee ku hadla afka Faransiis, sida Jabuuti. Sidaa awgeed waxa dawladda Faransiisku isku xidhay cadadka kaalmada dhaqaale ee ay u fidiso dalalkaa iyo inta u leegtahay isbedelka ay kolba sameeyaan. Taasi waxay keentay Jabuuti oo markii u horeysay u orodda xaggaa iyo IMF iyo World Bank iyo isla markaana, shacabka reer Jabuuti oo hurdadii dheerayd ee ay galisay irbadda sunta ah ee xisbiga RPP, ka toosa.
Waayadaa, xukuumaddi xisgiga 4ta Mars (RPP) ee keli-taliye Xasan Guuled Abtidoon iyo xulifadiisu aad bay uga xumaadeen isbedelkaa Faransiisku soo waday. Taas oo ay ku tilmaameen "abaal-darro Faransiis" ama, "faro-gellin Faransiis kula kaqayo xornimada dalka" ama, "shirqool Faransiiska bidix" ka wado Afrika... Waxa suuqyada Jabuuti la soo gelliyey, in, haddi Faransiis uu "sh'uun a' daakhiliga" farahaba la gallay, in lagaba maarmi karo, ideylkiiba! Waxa kele oo Guuled intii ku xeerrayd ay kuurgaleen in la gilgilo danaha Faransiis ee dalka iyo degmada, iyo waliba, in argagixiso la geliyo dadka Faransiiska ka jooga Jabuuti!
Waa kuwaa, aan isku daynay inaan meelgaban idinka taabsiiyo, xaqiiqooyinka ka dambeeyay shirqoolkii Café de Paris ee 27kii September 1990kii. Koow: Faransiisbaa lagula baayactamayey oo lagu dhafoor-taabanayey shirqoolkaa. Laba: Ummadda reer Jabuuti ee wada-dhalatay iyaa lagu jaha-wareerinayey, oo lagu kala jabinayey, warmona la iskugu dhiibayay, si looga jeediyo wax Allah wixii is-bedel-doon siyaasadeed ah.
Si taa loo helo, "muhandisyada" xukuumaddu waxay talo ku gaadheen in ay siiba magac-dhabaan ciddii shirqoolka loo ciqaabilahaa, shirqoolkaba ka hor. Waxay ku talliyeen nimankii qorshahaa loo xil-saaray, inay qoorta u sudhaan dhagartaa, qoomiyadda Gadabuursi oo ka mid ah qoomiyada tarrikhda ku le dalka. Xaxa markiliya la sara-joojay dalku wuxu cudud lahaa (Cidanka, Booliska, Jaandaaranka, Jaajuska SDS, etc.) si midxinka(*) loo mariyo ummaddaa aan wabla galabsan.
Intii u dhexaysey 27kii September 1990kii iyo bilowgii bisha November 1991kii kumayaal qof oo ka dhashay Gadabuursi iyaa la xidh-xidhay billa xukun ama, jidh-dil loo gaystay ama, dalka debedda looga tuuray kabo la'aan ama, loo dilay si aadamnida ka baxsan iyadoon loo kala eegin carrur iyo cirroole, dhidig iyo labood, gashaan-qaad iyo hawl-gab... Waxa sida turubka loogu dheelay oo haadka iyo harraadka loo loogay dadkaa, keliya, Gadabuursay ahayeen!
Hadaba, maanta, 21 sano ka dib maxaa is-bedelley. Jawwaabtu waa waxba haba yaratee, wax kasii dhaca mooyaan e. Xukummada la iska dhaxlay ee dalka ka amar-ku-taaglaysa min 1977kii illaa maanta, cisho walba mid ka mid ah qoomiyadaha walaalaha ah ee reer Jabuuti ayay si gaar ah u xassuqdaa. Shalay Gadabuursi, maanta Cafar iyo Ciise oo qayb ah. Haddii aan la iska qaban, berrina, kollay Issaaq ama Carab...
Sidaa daraadeed dadka reer Jabuuti ee dalka gudihiisa iyo kuwa dacallada aduunyada ku ku nool, waxaan weydiisanaynaa inay xussustaan xasuuqaa bahalnimo iyo kuwii kele ee ka dhacay ama wali kasii taagan, dalkeena.
Waxa kele oo aan dadka reer Jabuuti iyo dhammaan dadka kele ee nabadda, wada-noolansha iyo sinaanta jecel, ee ku nool degmada Magaaladan Ottawa, ka dalbaynaa inay nagalasoo qaybagalaan munaasabad lagu xusuusanayo dhacdoyiinkaa ka dambeeyey shirqoolkaa. Munaasabaddaasi waxan ku qaban doonna, haddi Eebbe idmo, hareeraha "ololka 100 jika" ee Baarlamanka Canada (Parliament Hill) maalinta sabtida ee 1da bisha October, min 11ka barqo, illaa 1da duhurnimo.
Walaalayaal, ujeedada aan ka leenahay arrinta, ayan laga amban! Mahaa in midiyo la'iskugu dhiibo dadka wada dhasay ee reer Jabuuti. Maha xus e waa xusuus, waxaan wadnaaa. Xusustaa, oo aan leenahay, wixii qaarkeen shalay ku-dhacay, ee wali, maantana, qaarkeenkele ku dhacaya, ha la xussusnaado oo, yaan la illawin si inta ay kusoo socoto dhibtu uga badbaadaan, barrito. Waxa kele oo aan u banaan-baxaynaa in dalbanno in caddaladdi iyo sinaantii loogu soo dabaalo dalkeena hooyo. Xusuustu waa waajib, xumaantuna reeban!
Hassan Aden
(ururka APDDP) Association pour la promotion de la démocratie et du droit de la personne
----------------------------------------------------------------------------------------------
(*) Sida loo yaqaan Jabuuti, Midxinku waa dhagaxa ballaadhan ee lagu ridqo waxyaabaha sida basbaaska, hadhuuka, iwm!
Commentaires
Publier un commentaire